Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej został proklamowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych w celu podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństw. Wcześniej dzień ten był obchodzony 29 grudnia, ale w 2000 roku zmieniono datę na dzień 22 maja, czyli na datę wejścia w życie Konwencji o różnorodności biologicznej. Konwencja o różnorodności biologicznej została sporządzona w 1992 roku podczas tzw. Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro i jest obecnie jednym z najbardziej powszechnych porozumień międzynarodowych.
Przystąpiło do niej193 państw świata. Konwencja została ratyfikowana przez Polskę w 1996 roku. Przyjęto trzy cele konwencji: ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej elementów oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych. Oznacza to, że przy podejmowaniu postanowień i konkretnych działań równie ważne jest zachowanie całego bogactwa przyrodniczego, jak zaspokajanie potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń ludzkich, przy przestrzeganiu zasady dzielenia się korzyściami z wykorzystania zasobów ze społecznościami, które te zasoby udostępniają. Każde państwo ma suwerenne prawo do korzystania z własnych zasobów przyrodniczych, zgodnie z prowadzoną polityką, zawartą w krajowej strategii różnorodności biologicznej i stosownym programie działań.
Bioróżnorodność to żywa tkanka budująca naszą planetę, dlatego jej kondycja ma bezpośredni wpływ na jakość naszego życia i dobrostan wszystkich pozostałych mieszkańców Ziemi. Stopniowe ubożenie zasobów różnorodności – wymieranie gatunków i degradacja ekosystemów stanowią zagrożenie dla gospodarki, zasobów żywnościowych, różnorodności także kulturowej, światowego pokoju i bezpieczeństwa. Przyczyniają się do powiększania obszarów biedy i nierówności społecznych.
Według danych Światowego raportu na temat stanu zasobów bioróżnorodności Planety, opublikowanego w 2019 roku przez Międzyrządową platformę nauki i polityki w zakresie różnorodności biologicznej i usług systemowych (IPBES), główne czynniki powodujące utratę bioróżnorodności, to: zmiany klimatyczne, gatunki inwazyjne, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych, zanieczyszczenia i urbanizacja. Raport, nad którym pracowali eksperci z 50 krajów, wskazuje na 75 procent ekosystemów i 1000 gatunków zagrożonych wymarciem. W ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat ich liczba wzrosnąć ma do miliona. Ten sam Raport łączy wspomniane wyżej zjawiska postępujących strat w obszarze bioróżnorodności bezpośrednio z działalnością człowieka, jednocześnie wskazując na istniejące wciąż rozwiązania i możliwości ratunku.
By zatrzymać proces niekorzystnych zmian, potrzebna jest ogromna praca, przede wszystkim nad zmianą ludzkich postaw oraz naszych relacji ze środowiskiem. Konieczna jest także promocja wiedzy i bieżących wyników badań nad stanem zasobów różnorodności biologicznej świata, ponieważ dopiero zmiana świadomości społecznej doprowadzić może stopniowo do zmiany postaw i zachowań.
Na ochronę zasługują wszystkie elementy różnorodności biologicznej. Szczególną uwagę należy zwracać na elementy najbardziej istotne z punktu widzenia zasobów przyrodniczych oraz zaspokajania potrzeb społecznych (obszary o bardzo wysokiej różnorodności biologicznej – np. lasy równikowe czy rafy koralowe, obszary o dużej liczbie gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem – np. obszary górskie czy wodno-błotne, obszary posiadające istotne znaczenie społeczne, ekonomiczne, kulturowe lub naukowe). Obszary takie należy zidentyfikować i objąć stosownymi obserwacjami stanu i zachodzących zmian (tzw. monitoringiem przyrodniczym).
Podstawową metodą zachowania różnorodności biologicznej jest ochrona in-situ, czyli w miejscu naturalnego występowania danego elementu. W tym celu tworzy się obszary chronione, ustanawia odpowiednie sposoby zarządzania nimi, jak i obszarami istotnymi dla różnorodności biologicznej, położonymi poza terenami chronionymi, odtwarza ekosystemy o zniszczonej różnorodności biologicznej, utrzymuje lub odtwarza populacje cennych i zagrożonych gatunków, zapobiega wprowadzaniu gatunków obcych lub organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Na równi z ekosystemami oraz gatunkami i odmianami roślin, grzybów i zwierząt, chronić należy tradycyjną ludową wiedzę i praktyki sprzyjające ochronie i zrównoważonemu użytkowaniu różnorodności biologicznej. Uzupełnieniem ochrony in-situ jest ochrona ex-situ, polegająca na zachowywaniu elementów różnorodności biologicznej poza miejscem ich naturalnego występowania, m.in. w bankach genów, ogrodach zoologicznych i botanicznych.
Źródła: Polski Komitet ds. UNESCO
Przystanek Nauka
Opr. DWB,
Foto : DWB
